به گزارش گروه بین‌الملل «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ نخستین رویداد سیاست خارجی پس از تشکیل دولت چهاردهم، در راستای رویکرد سیاست خارجی رئیس‌جمهور یعنی گسترش مناسبات با همسایگان رقم خورد. روز گذشته مسعود پزشکیان میزبان «قربانقلی بردی محمداف» رهبر ملی ترکمنستان، به عنوان همسایه شمالی ایران بود. مراسم رسمی استقبال و مذاکرات سران و هیأت‌های عالی رتبه دو کشور در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد برگزار شد.
هنگام فرود هواپیمای حامل هیأت عالی رتبه ترکمنستان در فرودگاه مهرآباد، فرزانه صادق مالواجرد وزیر راه و شهرسازی از رهبر ملی ترکمنستان استقبال کرد. پس از پایان مذاکرات و ملاقات‌ها و امضای اسناد مشترک در سعدآباد، «قربانقلی بردی محمداف» از سعدآباد به پاستور رفت و در مجموعه واقع در خیابان شهید کشوردوست، با رهبر معظم انقلاب دیدار کرد.
تا اینجا، حاصل سفر رهبر ملی ترکمنستان به ایران که نخستین میزبانی رسمی رئیس‌جمهور پزشکیان از هیأت عالی رتبه خارجی هم محسوب می‌شود، امضای 4 سند همکاری مشترک میان مقامات دو کشور است. این اسناد امضا شده در حوزه‌های گاز، روادید و امنیت مرزهاست.
اما شواهد و اظهارات رئیس‌جمهور پزشکیان و رهبر ملی ترکمنستان نشان می‌دهد روابط دو همسایه با شتاب بیشتری رو به گسترش است. «قربانقلی بردی محمداف» از پزشکیان دعوت کرد تا برای حضور در مراسم سالگرد «مختوم‌قلی فراغی» شاعر ترکمن به این کشور سفر کند. رهبر ملی ترکمنستان همچنین به هدیه خاص هیأت ایرانی به وی اشاره کرد. این هدیه، ترجمه فارسی کتاب رهبر ملی ترکمنستان با عنوان «تعظیم به مادر» است. «قربانقلی بردی محمداف» اقدام برای ترجمه فارسی و انتشار این کتاب را «نشانه احترام برادران ایرانی» و نیز «نشان دهنده اشتراکات فرهنگی دو کشور» دانست. اما در کنار پیوندهای تاریخی و فرهنگی دو همسایه، پیوندهای اقتصادی هم رو به گسترش است. مهم‌ترین آنها، توافق گازی با ترکمنستان است. رئیس‌جمهور پزشکیان این توافق را «اقدامی راهبردی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه» برشمرد.
علت این تعبیر رئیس‌جمهور، جزئیات یک قرارداد گازی است که 18 تیرماه گذشته میان دو کشور امضا شد. براساس بیانیه وزارت خارجه ترکمنستان، موضوع این قرارداد تحویل سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی ترکمنستان به ایران، با هدف ترانزیت به عراق است. هرچند زمان این امر اعلام نشده است، اما قرارداد برای انتقال گاز ترکمنستان به عراق از طریق ایران، همان نکته‌ای بود که پزشکیان در مذاکرات هیأت‌های دو کشور به آن اشاره کرد؛ یعنی تبدیل ایران به هاب گازی منطقه.
در کنار قراردادها و تبادلات گازی که محور اصلی گسترش ارتباطات اقتصادی دو کشور را تشکیل می‌دهد، روز گذشته دو هیأت درباره دیگر زمینه‌های همکاری هم گفت‌و‌گو کردند. ترانزیت، برق و پتروشیمی از دیگر موضوعات مورد بحث دو هیأت در مذاکراتی بود که با حضور سران برگزار شد. نکته این است که قرار نیست این مذاکرات در سطح مذاکرات یا قراردادها فقط روی کاغذ باقی بماند. پزشکیان دیروز خطاب به رهبر ملی ترکمنستان تأکید کرد: «من شخصاً اجرای توافقات و تعهدات به امضا رسیده میان دو کشور را پیگیری خواهم کرد.» قربانقلی بردی محمداف هم اعلام کرد «به این توافق رسیدیم که پیگیری همکاری‌ها را به کمیسیون مشترک واگذار کنیم تا آنها اجرایی شدن طرح‌ها را پیگیری کنند.» با توجه به این ملاحظات، اظهارات و واقعیت‌های در میدان، می‌توان سفر روز گذشته رهبر ملی ترکمنستان به ایران و میزبانی پزشکیان از او را به نقطه عطفی در روابط دو همسایه تعبیر کرد.
ایران بویژه در دوره تحریم نگاه ویژه‌ای به همسایگان خود دارد و همسایگان، از جمله ترکمنستان هم برای عبور از محدودیت‌های ژئوپلیتیک به همسایه خود وابسته هستند. این وابستگی متقابل، راه عبور از چالش‌هایی است که بازیگران فرامنطقه‌ای به منطقه تحمیل می‌کنند. درعین حال این وابستگی متقابل، زمینه را برای گسترش مناسبات همسایگانی فراهم خواهد کرد که علاوه بر نزدیکی سیاسی، اشتراکات تاریخی و فرهنگی غیرقابل کتمانی دارند.
استقبال پزشکیان از توافق گازی
تأکید مهم رئیس جمهور کشورمان در نشست مشترک هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و ترکمنستان، اشاره به توافق گازی دو کشور بود. مسعود پزشکیان در ابتدای سخنان خود در این نشست، روابط ریشه‌دار و تاریخی دو کشور را زمینه مناسبی برای توسعه همکاری‌ها عنوان کرد و گفت: ما ضمن پایبندی نسبت به تفاهمات و پیمان‌های صورت گرفته میان دو کشور، برای رفع موانع و چالش‌های پیش‌روی گسترش روابط آمادگی کامل داریم.
پزشکیان توافقات صورت گرفته میان ایران و ترکمنستان در بخش گاز را اقدامی راهبردی در جهت تبدیل ایران به هاب گازی منطقه و در چهارچوب تأمین منافع دو کشور عنوان کرد و افزود: من شخصاً اجرای توافقات و تعهدات به امضا رسیده میان دو کشور را پیگیری خواهم کرد و امیدوارم در دیدار آتی که در عشق‌آباد انجام خواهد شد، شاهد تحقق و اجرای کامل این توافقات باشیم.
ضرورت همکاری درباره مرز و افغانستان
در ادامه این نشست، وزیر امور خارجه کشورمان در سخنانی با اشاره به روابط بسیار خوب و مواضع مشترک ایران و ترکمنستان در قبال مسائل منطقهای و بین‌المللی، مرز میان دو کشور را از جمله امن‌ترین نقاط مرزی جمهوری اسلامی ایران عنوان و بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت مرزها به نفع دو کشور و دو ملت تأکید کرد.
عباس عراقچی بر لزوم همکاری‌های مشترک دو کشور در کمک به افغانستان برای برون‌رفت این کشور از چالش‌ها و مشکلات تأکید کرد.
گسترش همکاری در بخش‌های نیرو، ترانزیت، برق، همکاری‌های مشترک دو کشور در بخش گاز و پتروشیمی، صدور خدمات فنی و مهندسی، هدفگذاری برای ترانزیت 20 میلیون تنی کالا میان دو کشور، تسهیل صدور روادید، توسعه همکاری‌ها در بخش بنادر و دریانوردی، کریدوری و حمل و نقل جاده‌ای و ریلی از جمله مهم‌ترین محورهای سخنان وزرای نیرو، نفت و راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران در نشست هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و ترکمنستان بود.
حمایت عشق آباد از ابتکارات بین‌المللی ایران
رهبر ملی ترکمنستان هم در سخنان خود، با ابراز خرسندی از سطح بسیار خوب همکاری‌های منطقهای و بین‌المللی تهران-عشق‌آباد، بر عزم دولت این کشور برای حمایت از ابتکارات بین‌المللی ایران تأکید کرد.
قربانقلی بردی محمداف با اشاره به تلاش‌های این کشور در زمینه استقرار صلح و ثبات در منطقه، بر علاقه‌مندی کشورش برای توسعه همکاری‌های امنیتی میان دو کشور تأکید کرد و گفت: ترکمنستان همچنین علاقه‌مند به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران و افزایش همکاری‌ها در حوزه دریای خرز است.
پس از پایان نشست، 4 سند همکاری مشترک میان ایران و ترکمنستان امضا شد. گاز، گمرکات، همکاری‌های دیپلماتیک و خواهر‌خواندگی دو بندر امیرآباد و ترکمن‌باشی، موضوع اسناد امضا شده است.
پزشکیان: آنچه نوشتیم عملیاتی می‌شود
رئیس جمهور کشورمان در نشست مطبوعاتی مشترک با رهبر ملی ترکمنستان، با بیان اینکه امروز روز مبارکی برای ما بود که در خدمت رهبر ملی کشور ترکمنستان بودیم و گفت‌و‌گوی خوب و مؤثری بین ما صورت گرفت، ابراز امیدواری کرد که ارتباطات و توافقات فیمابین منجر به گسترش همکاری‌ها در سایر زمینه‌ها نیز بشود.
پزشکیان افزود: در فاصله بسیار نزدیکی در عشق‌آباد با رهبر ملی ترکمنستان دیدار خواهم داشت و آنچه را نوشتیم به صورت عملیاتی دنبال خواهیم کرد.
دعوت از پزشکیان برای سفر به عشق‌آباد
رهبر ملی ترکمنستان هم در نشست مطبوعاتی با تأکید بر همکاری گسترده ایران و ترکمنستان از مسعود پزشکیان دعوت کرد تا برای حضور در مراسم سالگرد مختوم‌قلی فراغی شاعر ترکمن در این کشور حضور یابد. به گزارش ایرنا، قربانقلی بردی محمداف با بیان اینکه ما همیشه نسبت به همکاری با برادران ایرانی اهمیت زیادی قائلیم، بر تلاش این کشور برای گسترش این همکاری تأکید کرد.
وی گفت: من تشکر ویژه از برادران ایرانی‌ام دارم، زیرا ترکمنستان تنها کشوری است که دو بار در مجمع عمومی سازمان ملل بی‌طرف شناخته شد و ایران در این بی‌طرفانه شناخته شدن، نقش بسزایی داشت و لذا از این همکاری ایران کمال تشکر را داریم.
رهبر ملی ترکمنستان ضمن ابراز امیدواری برای به ثمرنشستن مذاکرات در حوزه پروژه‌های کلان مانند گاز، انرژی، برق، جاده و حمل و نقل دو کشور، ادامه داد: اعتقاد کامل دارم این طرح‌ها نه تنها در سطح دو جانبه بلکه در سطح منطقه اهمیت زیادی خواهد داشت. قربانقلی بردی محمداف در بخش دیگری از سخنان خود، به ترجمه فارسی کتاب خود، با عنوان «تعظیم به مادر» و انتشار آن در ایران اشاره کرد و گفت: برادران ایرانی‌ام کتابم با عنوان تعظیم به مادر را به فارسی ترجمه کرده‌اند که نشانه احترام برادران ایرانی نسبت به ماست، البته ما دو کشور آداب و رسوم مشترک داریم و در هر دو کشور مادر، مقدس است و احترام زیادی برای مادر قائلیم چون مادر تنظیم کننده خانواده است و این نشان دهنده اشتراکات فرهنگی دو کشور است. رهبر ملی ترکمنستان ضمن تشکر از گروهی که این کتاب را ترجمه کرده‌اند، بیان کرد: ما روابط برادری بین ایران و ترکمنستان داریم که امیدوارم ابدی باشد.
ثمره شاعرانگی رهبر ترکمنستان در دستان مسعود پزشکیان
عابد اکبری کارشناس مسائل بین‌الملل
یکی از موضوعات مهم روابط بین‌الملل، همسایگی و مباحث مرتبط با آن است، زیرا همسایگی و همجواری در یک جغرافیای به هم پیوسته، ضمن تأثیرپذیری و تأثیرگذاری سیاسی، امنیتی و فرهنگی بر یکدیگر، در سرنوشت مشترک آنها نیز نقش‌آفرین است.
جمهوری اسلامی ایران با توجه به وسعت در همسایگی چند زیرسیستم منطقهای همچون غرب آسیا و خلیج‌‌فارس، اوراسیا و قفقاز، جنوب آسیا، منطقه آسیای مرکزی و شبه‌قاره هند قرار دارد که یکی از مهم‌ترین آنها آسیای مرکزی است. حلقه وصل جمهوری اسلامی ایران با منطقه آسیای مرکزی، ترکمنستان است که روابط با آن از اهمیت قابل‌‌توجهی برخوردار است.
ترکمنستان در نزدیک به دو دهه اخیر تحت رهبری جناب آقای قربانقلی بردی‌محمداف، رهبر ملی مردم ترکمنستان و رئیس مصلحت خلق این کشور، به یکی از کشورهای امن، باثبات و در حال توسعه تبدیل شده که آثار این امنیت و ثبات بر همسایگانش مشهـود است، زیرا مرزهـای جمهـوری اسلامی ایران و ترکمنستان نسبت به دیگر همسایگان جمهوری اسلامـی ایران، امن‌ترین و باثبات‌ترین محسوب می‌شود.
نکته قابل ملاحظه رهبری ترکمنستان این بوده که ایشان به‌‌رغم فشارهای منطقهای و بین‌المللی، بر اساس سیاست منطقی حسن همجواری و احترام به حاکمیت کشورهای پیرامون خود، هیچ‌گاه حاضر نشده‌اند این کشور به پایگاهی برای رقبای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود. جمهوری اسلامی ایران نیز با درک این امر، همواره تلاش داشته روابط حسنه با ترکمنستان برقرار کند.
این در شرایطی است که در سال‌های اخیر جمهوری اسلامی ایران مبنای سیاست خارجی خود را سیاست همسایگی قرار داده است. با توجه به این امر، ضرورت تقویت همه‌جانبه روابط میـان جمـهـوری اسـلامی ایران و ترکمنـستـان بیش از پیش احساس می‌شود.
در این راستا و با هدف تلاش در جهت تقویت شناخت نخبگان سیاسی، اجرایی و علمی کشورمان از ویژگی‌های مختلف ترکمنستان، ترجمه و انتشار کتاب‌های تألیفی جناب آقای قربانقلی بردی‌محمداف به عنوان نماد دولت و ملت ترکمنستان، در دستور کار قرار گرفت. در این رابطه گام‌های چندی برداشته شد که ترجمه و انتشار کتاب «احترام به مادر، احترام به مقدسات است» از آن جمله است. جناب آقای بردی‌محمداف در این کتاب به یکی از موضوعات پراهمیت و منشأ تحولات اساسی در فرهنگ ترکمنی، یعنی جایگاه مادر در ترکمنستان می‌پردازد.
قلم روان و شاعرانه نویسنده، چنین مفهومی را تبیین و تشریح می‌کند. در عین حال می‌توان از بطن این نوشتار، راز و رمز موفقیت دولت و ملت ترکمنستان را در امنیت‌سازی و توسعه این کشور در میانه جغرافیای پرتلاطم آسیای مرکـزی دریـافت. این افتخار را داشتم تا با انتشار این کتاب ارزشمند، ضمن انجام رسالت خود در تقویت روابط حسنه با ترکمنستان، آرا و افکار رهبران پیشرو منطقه را نیز گسترش داده و در اختیار علاقه‌مندان ایرانی قرار دهم.
گزارش از محمد جهاد
